ଲକ୍ ଡାଉନ୍ ର କିଛି ଦିନ ପୂର୍ବରୁ ମୋତେ ଏକ କବିତା ଆସରରେ ଯୋଗ ଦେବାକୁ ପଡିଥିଲା । ପୁଣି ନିମନ୍ତ୍ରଣ ଅତିଥି ବନାମ ମୁଖ୍ୟ ବକ୍ତା ଭାବରେ । ମଞ୍ଚାସିନ ଅତିଥିମାନଙ୍କ ଗହଣରେ ସାହିତ୍ୟ ଚର୍ଚ୍ଚା କରିବା ସପକ୍ଷରେ ନଥିଲି କି ମୋର ସେମିତି କିଛି ଆଗ୍ରହ ନଥିଲା । ଭାବୁଥିଲି ମୋର ନମସ୍ୟ ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟ ଓଡିଆ ଭାଷା ସାହିତ୍ୟର ବିଭାଗୀୟ ପ୍ରାଧ୍ୟାପକ ଓ ମହାବିଦ୍ୟାଳୟ ଅଧ୍ୟାପକବୃନ୍ଦ ଏମାନଙ୍କ ସାହିତ୍ୟ ଗବେଷଣା ଗଭୀର ଚାଷ ନିକଟରେ ହାର ମାନିଯିବେ । ଅର୍ଥାତ କୌଣସି ପ୍ରମାଣଗତ ତଥ୍ୟ ନଥାଇ ମଞ୍ଚାସିନ ଅତିଥି ବନ୍ଧୁମାନେ ଟେବୁଲ ବାଡେଇ ଉଚ୍ଚ ସ୍ୱରରେ ଯେଭଳି ବକ୍ତବ୍ୟ ରଖନ୍ତି ସାଧାରଣ ଶ୍ରୋତାମାନଙ୍କ ଘନଘନ ତାଳିମାଡରେ କୌଣସି ରାଜନୈତିକ ନେତାଙ୍କ ଇଲେକ୍ସନ ପ୍ରଚାର ଠାରୁ କମ୍ ନୁହେଁ । ମୋର ସୀମିତ ଜ୍ଞାନ ହେଉ ବା ଅଜ୍ଞାତରୁ ସେମାନଙ୍କ ତଥ୍ୟକୁ ତର୍ଜମା କରିବା ଅପରାଧ ଅଟେ ।
ଗଙ୍ଗାଧର ମେହେର ସେ ସମୟରେ ମହାବିଦ୍ୟାଳୟ ବାରଣ୍ଡା ନମାଡି ଯଦି ତାଙ୍କର କାବ୍ୟ ମହାବିଦ୍ୟାଳୟରେ ପଢାଯାଇ ପାରୁଛି , ତେବେ ଗଙ୍ଗାଧରଙ୍କ ନାମରେ ବିଭିନ୍ନ (ଅ) ସାହିତ୍ୟିକ ଅନୁଷ୍ଠାନରୁ ମାନପତ୍ର ଗ୍ରହଣ କରୁଥିବା (ଅ)ସାହିତ୍ୟକ ବନ୍ଧୁମାନଙ୍କୁ ଆମର ପ୍ରଣାମ , ଏଥିପାଇଁ ସେମାନେ ଗଙ୍ଗାଧରଙ୍କ ଠାରୁ କୌଣସି ଗୁଣରେ କମ୍ ନୁହନ୍ତି । ଜାଣେ ନାହିଁ ଗଙ୍ଗାଧରଙ୍କ କୃତି ସମ ସେମାନଙ୍କ ପାଖରେ ସେଭଳି କୃତିତ୍ୱ ଅଛି ନା ଗଙ୍ଗାଧରଙ୍କ ଉପରେ ଗଭୀର ଚାଷ ଅଛି । (ଅ)ସାହିତ୍ୟିକ ଅନୁଷ୍ଠାନର ଚୟନ କର୍ତ୍ତାଙ୍କୁ ଶତ ଧନ୍ୟବାଦ ଏଥିପାଇଁ ସାହିତ୍ୟ ସେବା ପାଇଁ ତାଙ୍କର ଦରଦୀ ହୃଦୟ ବର୍ଷକୁ ଅତ୍ୟନ୍ତ ତିନି ଚାରୋଟି ମଞ୍ଚ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରି ଏକାଥରକେ ପଚାଶରୁ ଶତ ପ୍ରତିଶତ ମାନପତ୍ର , ଉତ୍ତରୀୟ , ଦେଇ ସମ୍ବର୍ଦ୍ଧିତ କରିପାରୁଛନ୍ତି । ପିତୃପୁରୁଷଙ୍କ ଶ୍ରାଦ୍ଧ ନିମିତ୍ତ କିଞ୍ଚିତ୍ ଅର୍ଥ ଖର୍ଚ୍ଚକୁ କୁଣ୍ଠାବୋଧ କରୁଥିବା ଚତୁର ମଣିଷ ମାଛ ତେଲରେ ମାଛ ଭାଜି ସୁନାମ ଅର୍ଜନ ନୀଳବର୍ଣ୍ଣ ଶୃଗାଳ ସଦୃଶ୍ୟ ତାହା ଲୋକ ଲୋଚନକୁ ଦିନେ ନା ଦିନେ ନଆସିବ କିଏ କହିବ ? ଖାଲି ଗଙ୍ଗାଧର ନୁହନ୍ତି , ଲୁଇପା , କାହ୍ନୁ ପା , ଶବରପା ଠାରୁ ଆରମ୍ଭ କରି ସାରଳା , ଜଗନ୍ନାଥ , ଉପେନ୍ଦ୍ର , କବିସୂର୍ଯ୍ୟ , ଦୀନକୃଷ୍ଣ , ଅଭିମନ୍ୟୁ , ରାଧାନାଥ , ମଧୁସୂଦନ , ମାନସିଂହ , ଗଡନାୟକ ଆଦି ପ୍ରମୁଖ ନାମରେ ମାନପତ୍ର ବିକ୍ରି । ଏତତ୍ ବ୍ୟତୀତ କବି ଚନ୍ଦ୍ରମା , କବି ଗୌରବ , ବ୍ୟାସକବି , ତରୁଣ କବି , ପ୍ରଣୟ କବି ଆଦି ନାମରେ ପିତା ଅର୍ଜିତ ନାମ ପୂର୍ବରୁ ଗୌରବ ଚନ୍ଦ୍ରିକା ବସାଇ ଗୌରବରେ ଓଡିଆ ବାଣୀ ଭଣ୍ଡାରକୁ ସମୃଦ୍ଧି କରୁଛନ୍ତି , ତାହା ବିଜ୍ଞ ପାଠକମାନେ ବିଚାର କରିବା ହେବେ । ଦୁଃଖ ଓ ପରିତାପର ବିଷୟ ଅଗ୍ରମୀ ଅର୍ଥ ଦେଇ ମାନପତ୍ର କିଣୁଥିବା (ଅ) ସାହିତ୍ୟିକ ବନ୍ଧୁ ମାଟ୍ରିକ , ବିଏ , ଏମ.ଏ , ସିଟି , ବିଇଡି , ଡିପ୍ଲୋମା ଆଦି ସାଟ୍ଟିଫିକେଟ୍ ଠାରୁ ଏହାର ମର୍ଯ୍ୟାଦା କେତେ ଅଧିକ ଏ ଅଧମ ଜାଣେ ନାହିଁ । ସବୁଠାରୁ ମଜାର କଥା ସୋସିଆଲ ମିଡିଆରେ ଏବେ ଦୈନିକ , ସାପ୍ତାହିକ , ମାସିକ , ପାକ୍ଷିକ ସାହିତ୍ୟ ନାମରେ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରତିଯୋଗିତା ଓ ଡିଜିଟାଲ ପ୍ରମାଣ ପତ୍ର ଦିଆଯାଉଛି । ପୁଣି ବେଳେବେଳେ ଭୋଟିଂ ସିଷ୍ଟମ । ପୁଣି ଗ୍ରୁପରେ ବାନ୍ଧି ରଖିବା ନିମନ୍ତେ ବିଭିନ୍ନ ରଣ କୌଶଳ । ଯିଏ ଯେମିତି ଲେଖିଲା ଶତ ପ୍ରଶଂସା , ଭାବ ଦିଆନିଆ ମାନପତ୍ର ଆଦାନ ପ୍ରଦାନ । ସତରେ ଏଭଳି ମାର୍ଗରେ ଓଡିଆ ଭାଷା ସାହିତ୍ୟର ରକ୍ଷା କବଚ ସାଜିଥିବା (ଅ) ସାହିତ୍ୟିକ ବନ୍ଧୁମାନଙ୍କୁ ଶତ ସହସ୍ର ଧନ୍ୟବାଦ । ଏଭଳି କ୍ଷେତ୍ରରେ ସାହିତ୍ୟର ମାନଦଣ୍ଡ କେତେ ଦିନକୁ ଦିନ ବୃଦ୍ଧି ପାଉଛି ନା ହ୍ରାସ ଘଟୁଛି ବୁଦ୍ଧିଜୀବୀମାନଙ୍କ ବିଚାର ସାପେକ୍ଷ ।
କ୍ଷମା କରିବେ , କୌଣସି ସାହିତ୍ୟିକ ବନ୍ଧୁଙ୍କୁ ଆକ୍ଷେପ କରିବା ବା ସମାଲୋଚନା କରିବା ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ନୁହେଁ । ସୋସିଆଲ ମିଡିଆ ଫେସବୁକ ଓ ଓ୍ୱ।ଟସପ୍ ରେ ଓ ବିଭିନ୍ନ ଗ୍ରୁପରେ ଚାଲିଥିବା ପ୍ରତିଯୋଗିତା ଓ ଅଧିକାଂଶ କବିତା ସଂପର୍କରେ ସୂଚନା ଦେଉଛି ମାତ୍ର । ଏଥିରେ ବହୁ ନବୀନ ସ୍ରଷ୍ଟାମାନଙ୍କ ଉଚ୍ଚ-କୋଟୀର ଲେଖା ଦେଖିଲେ ସ୍ୱତଃ ମୁଣ୍ଡ ନଇଁ ଆସେ । ବହୁ ଦିଗରୁ ଓ ବହୁ ଦିଗରେ ସେମାନେ ଉତ୍କର୍ଷ ଲେଖା ଲେଖିପାରୁଛନ୍ତି , ଯାହା ସେମାନଙ୍କୁ ଦିନେ ଶୀର୍ଷରେ ପହଞ୍ଚାଇ ଦେବ ଏଥିରେ ସଂଦେହ ନାହିଁ । କୁହାଯାଇଛି ବେଦ ବର୍ଣ୍ଣିତ ଈଶ୍ୱର ହେଉଛନ୍ତି ପ୍ରଥମ କବି ଓ ତାଙ୍କର ସୃଷ୍ଟି ହେଉଛି କବିତା । ଦିଗହୀନ ଅନନ୍ତ ଅନ୍ତରୀକ୍ଷ , ଶସ୍ୟଶ୍ୟାମଳ ପୃଥିବୀ , ରୁକ୍ଷ ଧୂସର ମରୁପ୍ରାନ୍ତର , ସବୁଜ ଘନ ବନାନୀ , ଧବଳ ଆଚ୍ଛାଦିତ ସୁଉଚ୍ଚ ପାର୍ବତ୍ୟମାଳ , କଳନାଦିନୀ ଶୀତଳ ଝରଣା , ତରଙ୍ଗାୟିତ ନୀଳ ସମୁଦ୍ର , ନୀଳ ଆକାଶରେ ଭସା ବାଦଲ , ଫେନିଳ ଶୁଭ୍ର ଜ୍ୟୋସ୍ନା , ଘନ ଅନ୍ଧକାର , ବାସ୍ନାୟିତ ଋତୁ, କୋଇଲିର କୁହୁକୁହୁ ତାନ , ମୟୂରର ନୃତ୍ୟ , ହଳଦୀ ବସନ୍ତର ବସା , ପ୍ରଜାପତିର ଡେଣା – ଏସବୁ ଉପାଦାନ ନେଇ କବିତା ସୃଷ୍ଟି । ସେ କବିତା କେବେ କେବେ ଶବ୍ଦାୟିତ ପୁଣି କେବେ ଶବ୍ଦ ହୀନତାରେ ନୀରବ ଗୁଞ୍ଜରଣ ସୃଷ୍ଟି କରେ । ପୁଣି କେବେ ଅଲୌକିକ କବିତାର ଛନ୍ଦରେ ଛନ୍ଦାୟିତ ପୁଣି ଶ୍ରାବଣର ନୂପୁର ନିକ୍ୱଣରେ ସ୍ପନ୍ଦିତତ , ପୁଣି ଜନ୍ମ-ମୃତ୍ୟୁର ରହସ୍ୟ ଘେରରେ କୋଳାଗ୍ରତ । ଏଭଳି ଏକ ସୃଷ୍ଟିର ଫର୍ଦ୍ଦ କବିତାକୁ ବୁଝିବାକୁ ଈଶ୍ୱର କେବଳ ମଣିଷକୁ ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟାନୁଭୂତି ଦେଇଛନ୍ତି । ଜୀବଜଗତରେ ଶ୍ରେଷ୍ଠ ପ୍ରାଣୀ ବୋଲାଉଥିବା ମଣିଷ ପ୍ରତି ଈଶ୍ବରଙ୍କର ଏହା ସବୁଠାରୁ ବଡ ଅବଦାନ । କିନ୍ତୁ ଏ ସୃଷ୍ଟିର ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟକୁ ସବୁ ମଣିଷ ସହଜରେ ଉପଲବ୍ଧ କରିବା ସହଜ ନୁହେଁ କି ସମସ୍ତଙ୍କର ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟାନୁଭୂତି ସମାନ ନୁହେଁ । ଯେଉଁମାନେ ଏଭଳି ଶକ୍ତିର ଅଧିକାରୀ ହୋଇଥାନ୍ତି ସେମାନେ ଦ୍ୱିତୀୟ ଈଶ୍ୱର , ଦ୍ୱିତୀୟ ସ୍ରଷ୍ଟା । ଅର୍ଥାତ ତାଙ୍କ କୃତିତ୍ବର କଳ୍ପିତ ସୃଷ୍ଟି ସମ୍ଭାର ।
ପ୍ରାଚୀନ ଓ ମଧ୍ୟଯୁଗକୁ ଦୃଷ୍ଟି ଦେଲେ କାବ୍ୟ କହିଲେ ନାଟକ , କାହାଣୀ , କାବ୍ୟାଦିକୁ ସାହିତ୍ୟର ଅଙ୍ଗକୁ ବୁଝାଉଥିବା ବେଳେ ଏବେ ତାହା ବଦଳି ଯାଇଛି । ସମଗ୍ର ସାହିତ୍ୟ ଅର୍ଥରେ କାବ୍ୟ ଶବ୍ଦକୁ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଉନି । କବି କଳ୍ପନା ନେଇ କବିତା ମଧ୍ୟରେ ନୂତନ ରୂପ ପ୍ରକାଶ ସୃଷ୍ଟି କରିପାରେ ବୋଲି ପ୍ରାଚୀନ ଗ୍ରୀକ୍ ମାନେ କବିକୁ ସ୍ରଷ୍ଟା ପୁରୁଷ ଭାବରେ ଅଭିହିତ କରିଛନ୍ତି । କବି ଶବ୍ଦର ବ୍ୟୁତ୍ପତ୍ତିଗତ ଅର୍ଥ ହେଉଛି ନୂତନ ସୃଷ୍ଟା । ସ୍ରଷ୍ଟା ଦୃଶ୍ୟମାନ ଜଗତର ଛବି , ମଣିଷ ଜୀବନର ଶେଷହୀନ ଘଟଣା ବୈଚିତ୍ର୍ୟ , ନିଜ ଜୀବନର ତୀକ୍ତ-ମଧୁର ଅବ୍ୟକ୍ତ ଅନୁଭୂତି ତାର ସୂକ୍ଷ୍ମ ଇନ୍ଦ୍ରିୟ ଚେତନା ତନ୍ତ୍ରୀରେ ଯେତେବେଳେ ଆଘାତ ସୃଷ୍ଟି କରେ ସେତେବେଳେ ତାର ତୀବ୍ର ବ୍ୟାକୁଳିତ ମନ କବିତା ସୃଷ୍ଟି କରେ । ସେ ତା’ର ଇନ୍ଦ୍ରିୟ ଚେତନା ଦ୍ବାରା ବହିର୍ବିଶ୍ୱକୁ ନିଜ ଅନ୍ତରରେ ଗ୍ରହଣ କରି ସ୍ୱକଳ୍ପନାର ସ୍ୱପ୍ନ ଦେଇ ନୂତନ ରୂପର ଭାବ ମୂର୍ତ୍ତୀ ଗଢେ , ତାହା ଯଦି ଇଙ୍ଗିତମୟ ଓ କାବ୍ୟିକ୍ ଭାଷାର ରୂପ ନିଏ ତାହା ପାଲଟେ କବିତା । କବି ତାର ମାନସ ଭୂମିକୁ ବାରମ୍ବାର ମନ୍ଥନ କରି ଭାଷାର ଯାଦୁସ୍ପର୍ଶରେ ନୂଆ ଜୀବନ ଯେତେବେଳେ ଦିଏ ତାହା କବିତା । ତେଣୁ କବି ତାର ଇନ୍ଦ୍ରିୟ ଚେତନା ଓ ମାନସ ଜଗତରେ ବିଚରଣ କରି ନିଜ ଅନୁଭୂତି ଓ ସୂକ୍ଷ୍ମ ଦୃଷ୍ଟିଭଙ୍ଗୀକୁ ଶୈଳ୍ପିକ-ଚେତନା ସାହାଯ୍ୟରେ ଶବ୍ଦ , ଛନ୍ଦ , ରୂପ , ରସରେ ରସାଣିତ କରି କାବ୍ୟ ରୂପ ନେଲେ ତାହା ପାଠକୀୟ ଆଦର ଲାଭ କରେ ଓ ତାହା ପାଲଟେ କାବ୍ୟର କବିତା । ତେଣୁ କୁହାଯାଏ କବିତ୍ୱମୟ ପ୍ରାଣର ସ୍ୱତଃସ୍ଫୁତ୍ତ ଭାଷା ହେଉଛି କବିତା ।
ଭାମହ ଧ୍ୱନି ଏବଂ ଅନୁଭୂତି , ଶବ୍ଦ ଓ ଅର୍ଥର ବିବାହ ବନ୍ଧନକୁ କାବ୍ୟ ଭାବେ ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ । ଅଳଙ୍କାର ଏହାର ଆତ୍ମା ବୋଲି ଦର୍ଶାଇଥିଲେ । ରୀତିବାଦୀ ପ୍ରବକ୍ତା ଆଚାର୍ଯ୍ୟ ବାମନ ” ରୀତିରାତ୍ମା କାବ୍ୟସ୍ୟ ” ଅର୍ଥାତ ରୀତିହିଁ କାବ୍ୟର ଆତ୍ମା ବୋଲି ଦର୍ଶାଇ ଥିଲେ । ପରବର୍ତ୍ତୀ ସମୟରେ ଧ୍ୱନିବାଦୀ ଆନନ୍ଦ ବର୍ଦ୍ଧନ ଦର୍ଶାଇଥିଲେ ‘ ଯେଉଁ କବିତାରେ ବାଚ୍ୟାର୍ଥ ବ୍ୟଙ୍ଗ୍ୟାର୍ଥ ପାଖରେ ଆତ୍ମ ସମର୍ପଣ କରେ , ତାହା ହେଉଛି ଶ୍ରେଷ୍ଠ କବିତା ।” ତେଣୁ କବିତାକୁ ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ଦୃଷ୍ଟିରେ ପ୍ରାଚୀନ ପଣ୍ଡିତମାନେ ଦେଖି ଆସିଥିଲେ । କୁହାଯାଇପାରେ କାବ୍ୟର ଭାଷା ଗଦ୍ୟର ଭାଷା ଠାରୁ ଭିନ୍ନ । ଓ୍ୱ।ର୍ଡସ୍ଓ୍ୱ।ର୍ଥଙ୍କ ମତରେ ‘ ମଣିଷର ସ୍ୱାଭାବିକ ଅନଳଙ୍କୃତ , ସରଳ ଭାଷା ହିଁ କାବ୍ୟର ଉପଯୁକ୍ତ ଭାଷା । ସାରଳା ଦାସଙ୍କ ମହାଭାରତ , ଜଗନ୍ନାଥ ଦାସଙ୍କ ଭାଗବତ , ବଳରାମ ଦାସଙ୍କ ଦାଣ୍ଡି ରାମାୟଣ , ଅଚ୍ୟୁତାନନ୍ଦଙ୍କ ହରିବଂଶ ଆଦି ଗ୍ରନ୍ଥ ସ୍ଥାନେ ସ୍ଥାନେ ଭାବ ଜଟିଳ ହେଲେ ମଧ୍ୟ ଭାଷାର ସରଳ ଲାବଣ୍ୟ ସର୍ବତ୍ର ବିଚ୍ଛୁରିତ ହୋଇ ପଡିଛି । ମଧ୍ୟଯୁଗ ଓ ଆଧୁନିକ ଯୁଗ ମଧ୍ୟରେ ସଂଗୀତ ଯୁଗ କାବ୍ୟ ସାହିତ୍ୟରେ ମଧ୍ୟଯୁଗୀୟ ଭାବନା ଓ ଆଧୁନିକ ଯୁଗର ଭାଷାର ନବ ସ୍ୱାକ୍ଷର ବହନ କରେ ।
ଆଧୁନିକ ଓଡିଆ କବିତାରେ ବାକ୍ ରୀତି ସହିତ କାବ୍ୟିକ୍ ରୀତିର ମିଳନ ଘଟିଛି । କବିମାନେ ବାକ୍ୟ ଅପେକ୍ଷା ବାକ୍ ପ୍ରତିମା ନିର୍ମାଣ ଉପରେ ଅଧିକ ଗୁରୁତ୍ୱ ଦେଇଛନ୍ତି । ପ୍ରାଚୀନ କାବ୍ୟର ଛନ୍ଦ , ଯତିପାତ, ଅଳଙ୍କାରକୁ ପରିହାର କରି ତା’ ବଦଳରେ ପ୍ରତୀକ , ଚିତ୍ରକଳ୍ପ ଓ ମିଥ୍ ପ୍ରୟୋଗରେ ଆଧୁନିକ କବିତାକୁ ଅଧିକ ଗଭୀର ଓ ଭାବଗର୍ଭକ କରାଯାଇଛି । ଭାଷାର ସରଳତା ସହ ଭାବର ଗଭୀରତା ଆଧୁନିକ କବିତାର ମୁଖ୍ୟାଂଶ ପାଲଟିଯାଇଛି । ଶବ୍ଦ ହିଁ ବ୍ରହ୍ମ , ଏହି ସତ୍ୟ କବିତାର ଶବ୍ଦ ପ୍ରୟୋଗରେ ପ୍ରମାଣିତ ହୋଇଛି । ଶବ୍ଦ ପ୍ରଥମେ ରୂପକ ହୋଇ ପରେ ପ୍ରତୀକର ରୂପ ନିଏ । ଅର୍ଥାତ ଶବ୍ଦ ଗଦ୍ୟରେ ରୂପକ , କିନ୍ତୁ କାବ୍ୟରେ ପ୍ରତୀକ । କବି ରୂପକ ଶବ୍ଦକୁ ପ୍ରତୀକରେ ପରିଣତ କରେ , ଯାହା କବିତାର କୋମଳ ରୂପରେ ପରିଣତ ହୁଏ ।
ସାଂପ୍ରତିକ କବିତା ଆଧୁନିକ ମଣିଷର ମାନସିକ ସଂକଟର କବିତା । ଏହା କେବେ ବୁଦ୍ଧି-ଦୀପ୍ତ ହୃଦୟ ସଂବେଦ୍ୟ ନୁହେଁ । ବରଂ ଏଥିରେ ଭରିରହିଛି ମାନସିକ ସଂକଟ , ହୃଦୟର ସଂକଟ , ବୁଦ୍ଧିର ସଂକଟ । ବୁଦ୍ଧିରେ ରହିଛି ଛଳୋକ୍ତି । ଫଳତଃ ଆଧୁନିକ କବିତା ସମଗ୍ରତାକୁ ସ୍ପର୍ଶ କରିପାରୁନାହିଁ । ସାରଳା ଦାସଙ୍କ ଠାରୁ ଆରମ୍ଭ କରି କବିବର ରାଧାନାଥ ରାୟଙ୍କ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ , ରାଧାନାଥଙ୍କ ଠାରୁ ସଚ୍ଚିଦାନନ୍ଦ , ରାଧାମୋହନ , ଗୁରୁ ପ୍ରସାଦ ,ସୀତାକାନ୍ତ , ରମାକାନ୍ତ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ପରିବ୍ୟାପ୍ତ କରାଯାଇପାରେ । ଯାବତୀୟ କାବ୍ୟ / କବିତାରେ ବହୁଳାଂଶରେ ସାମାଜିକ ଚେତନାର ଆତ୍ମ ପ୍ରକାଶ ଥିଲା ଅପରିହାର୍ଯ୍ୟ ଓ କବି ସତ୍ତାର ସୌଷ୍ଠବର ପରିପୂର୍ଣ୍ଣତା ସ୍ୱୀକାର୍ଯ୍ୟ ଥିଲା । ଯୁଗ ଚେତନାହିଁ ସମାଜ ଚେତନା । ଏଇ ବୋଧର ମନସ୍ତାତ୍ତ୍ୱକ ଓ ବୌଦ୍ଧିକ ପରିସର ମଧ୍ୟରେ କବିର ନିଜସ୍ୱ ସର୍ତ୍ତା ବିକ୍ଷିପ୍ତ ପାଲଟିଯାଏ । ସାମାଜିକ ପରିଧି ମଧ୍ୟରେ ଯେତେବେଳେ କବି କାୟିକ ଓ ମାନସିକ ଭାବେ ଜଡିତ ହୁଏ , ସେ ସମୟରେ କବି ସମାଜ ଚେତନାର ବାର୍ତ୍ତା ଦିଏ । କିନ୍ତୁ ଏବର କବିମାନଙ୍କ ନିକଟରେ ତାହା ଦିଶେ ନାହିଁ । ଏବକାର କବିମାନଙ୍କ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ କୌଣସି ଦର୍ଶକ ଭୂମିକାରେ ସନ୍ନିବେଶିତ ଓ ଏଭଳି ବିପର୍ଯ୍ୟିତ ଏଥିପାଇଁ ସମାଜକୁ କଣ ଦାୟୀ କରି ପାରିବା ?
ଆଜିର କବି ବିଶେଷ କରି ଚାକିର ସର୍ବସ୍ୱ ପଛରେ ଧାବମାନ । ସମାଜ ପ୍ରତି ବିଦ୍ରୂପ ଉକ୍ତି ଘୋଷଣା କଲେ ମଧ୍ୟ , ତାର ସର୍ତ୍ତା ସେଇ ଅସହାୟତାର ଗଣ୍ତି ମଧ୍ୟରେ ଆବଦ୍ଧ ହୋଇ ରହିଛି । ଫଳତଃ ତାର ଅଭିବ୍ୟକ୍ତି ଅତି କ୍ଷୀଣ ଓ ବିକ୍ଷିପ୍ତ । ତେଣୁ ସେ କବି କେବେ ସମାଜ ସଂସ୍କାରକ ନୁହେଁ , ବରଂ କୌଣସି ରାଜନୈତିକ ଚିନ୍ତାଧାରାର ବାହାକ ପାଲଟେ । କୁହାଯାଏ ଯେ ଆଜିର ସମାଜ ମୌଳିକ ନୀତିରେ ନୁହେଁ , ତାହା କେବଳ ରାଜନୀତି ଅଧ୍ୟୁଷିତ ସମାଜ । ସାଂସାରିକ ଜୀବନ ଯନ୍ତ୍ରଣାରେ କବି ଏଭଳି ଏକ ସମାଜ ସହିତ ନିଜକୁ ସାଲିସ୍ କରେ ଓ ତାର କାବ୍ୟିକ୍ ଜୀବନ ଏଥିପ୍ରତି ଦୃଷ୍ଟି ଦେବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରିପାରେ ନାହିଁ । ଏସବୁ ବିଶେଷ ଆଲୋଚନା ସଂକ୍ଷିପ୍ତତା ଭିତରେ ସମ୍ଭବ ନୁହେଁ ।
ତଥାପି ଆଧୁନିକ ଓଡିଆ କବିତାର ଦୃଷ୍ଟି ଓ ଦିଗନ୍ତ ସୁଦୂର ପ୍ରସାରି , ବିଚିତ୍ର ବର୍ଣ୍ଣୋଜ୍ଜଳରେ ଉଦ୍ଭାସିତ । ଜୀବନର ଚଳନ୍ତି ଧାରା ସହ ଗଭୀର ଭାବେ ଜଡ଼ିତ । ଯୁଗର ସମସ୍ୟା ଓ ସଂକଟ ସହ ବୈପ୍ଳବିକ ସଂଗ୍ରାମ ଏହାର ଅନ୍ତଃସ୍ୱର । ଜୀବନ ଓ ମୃତ୍ୟୁର ପରିଧି ଭିତରେ ଆବର୍ତ୍ତିତ କବିର ସଂଘର୍ଷ । ସମାଜ ତଥା ବ୍ୟକ୍ତି ଜୀବନର ହତାଶା , ନୈରାଶ୍ୟ ପୁଣି ଆଶା ଓ ଆବେଗକୁ ପୁଞ୍ଜି କରି ବହୁ ବିପରୀତ ଧର୍ମୀ ଭାବ – ସଂଘର୍ଷ ଏହାର ଲେଖକୀୟ କଳା । ସାଂପ୍ରତିକ କବିର କବିତା ପଲ୍ଲୀରୁ ସହର , ଆଦିରୁ ଅନାଦି , ଭୂମିରୁ ଭୂମା , ପ୍ରକୃତିରୁ ପରମେଶ୍ବର , ଅଧମରୁ ପରମ , ସ୍ୱପ୍ନରୁ ସଂଗ୍ରାମ , ଧ୍ୱଂସରୁ ସୃଷ୍ଟି , ଯୁଦ୍ଧରୁ ଶାନ୍ତି , ସ୍ମୃତିରୁ ସଂପ୍ରତି ଆଡକୁ ଗତି ମୁଖର ହେଉ । ବୃଥା କାହାର ମାୟା ଜାଲରେ ପଡି ନିଜର କବି ପ୍ରତିଭାକୁ ବିକ୍ରି କରି ନଦେଉ , ସତ୍ ସାହିତ୍ୟ ସାଧନା ବ୍ରତୀ ହେଉ । ପିତୃ ଅର୍ଜିତ ନାମରେ (ଅ)ଗୌରବ ଚନ୍ଦ୍ରିକା ଲଗେଇ ହାସ୍ୟାସ୍ପଦ ନହେଉ । ଏଣିକି କବି ତା’ର ଐତିହ୍ୟ ପ୍ରତି ଯେତିକି ସଚେତନ , ସେତିକି ସ୍ମୃତି ପ୍ରତି ମୋହମୁଗ୍ଧ ହେଉ । ପ୍ରକୃତିର ଝରା ଫୁଲର କାରୁଣ୍ୟରେ ହେଉ ଉଦ୍ବେଳିତ , ଅନାଗତ ଭବିଷ୍ୟ ପାଇଁ ତା’ କୋମଳ ହୃଦୟ ହେଉ ରୋମାଞ୍ଚିତ । ଜୀବନର ଅବକ୍ଷୟ ପ୍ରତି ରଖୁ ତୀର୍ଯ୍ୟକ ଦୃଷ୍ଟି । ତାହାରି ଭିତରେ ସମାଜ , ଧର୍ମ , ପରମ୍ପରା , ସାଂସ୍କୃତିକ ଚେତନା ସହ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ମୂଲ୍ୟବୋଧର ବର୍ଣ୍ଣିଳ ସ୍ଥିତିକୁ ଶାଣିତ କରୁ । ସତ୍ୟ – ଶିବ – ସୁନ୍ଦରର ଆରାଧନା କରୁ । ତେବେ ଯାଇ ତା’ର ସ୍ୱପ୍ନ ଓ ସାଧନାରେ ସିଦ୍ଧି ଘଟିବ , ପ୍ରତିଭାର ଗାନରେ ଜୟ ଜୟକାର ଶୁଭିବ – ଏହା ନିଃସନ୍ଦେହ..!!!
**********************************
ଡକ୍ଟର ଲକ୍ଷ୍ମଣ ସାହୁ, ଓଡିଆ ଭାଷା ଓ ସାହିତ୍ୟ ବିଭାଗୀୟ ମୁଖ୍ୟ, ମହାନଦୀବିହାର ମହିଳା ସ୍ନାତକ ମହାବିଦ୍ୟାଳୟ , କଟକ – ୪, ଦୂରଭାଷ : ୯୦୪୦ ୧୫୧୪୭୫